Theo Gia phả Tổ tiên để lại, kể từ khi Thủy Tổ Họ Bùi ta là Bùi Lạo Nhất lang, hiệu Hư Vô từ vùng Quảng Hóa xưa (nay là Thanh Hóa) vào định cư lập nghiệp tại xã Quyết Viết (Nay là Tùng Ảnh - Đức Thọ) đến nay đã nối tiếp 21 đời con cháu.

Năm 1760, tức đời Cảnh Hưng thứ 21, nhà thờ và nền Tổ Họ Bùi được xây dựng tại quê hương Tùng Ảnh. Đây là nơi con cháu trong Họ tộc đi về tưởng nhớ Tổ tiên và nhận biết về thứ bậc, tôn ti dòng họ.

Vào những năm sáu mươi của thế kỷ trước, do bom đạn chiến tranh và nhiều nguyên nhân khác, Nhà thờ Họ đã bị tàn phá; Nền Tổ Họ Bùi cũng dần bị hoang phế. Hiện vật quý giá còn giữ lại được là đôi nghê đá và một số đồ tế lễ.

Đòn nóc nhà thờ khắc chữ Hán có niên hiệu Cảnh Hưng

Bình cắm hương bằng gỗ

Đôi Nghê đá - Linh vật nhà thờ Họ

Xây dựng lại Nhà thờ Họ là nguyện vọng tha thiết của đông đảo bà con trong họ tộc. Các bậc cao niên trong Họ như Cụ Bùi Đình Phú - Tộc trưởng, Cụ Bùi Thêm, Cụ Bùi Thân (đời 16) đã đi nhiều nơi khâu nối các các Chi Họ.

Tháng 2 năm 1998, Tộc trưởng Bùi Đình Phú đã gửi thư kêu gọi tái lập Nhà thờ Tổ Họ Bùi tại thôn Châu Trung xã Tùng Ảnh, huyện Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh trên phần đất tổ tiên truyền lại từ hơn 300 năm về trước.

Rằm tháng Bảy năm 2004, đại diện các Chi đã họp và cử ra Ban tộc biểu gồm các vị: Bùi Đình Phú (Tộc trưởng), Bùi Thân (Chi 5), Bùi Xuân Cận (Chi 6), Bùi Đình Liên (Chi 4). Ban tộc biểu đã thống nhất chủ trương xây dựng lại Nhà thờ Họ trên đất nền Tổ Họ Bùi xưa tại thôn Châu Trung xã Tùng Ảnh; đồng thời cử ra Ban xây dựng.gồm các vị: Bùi Đình Quý (Chi 1), Bùi Hợi, Bùi Đình Liên (Chi 4) Bùi Quyết Tiến, Bùi Năng Tiến (Chi 5).

Tại thời điểm bấy giờ, khu đất này đang do một người dân sử dụng làm đất canh tác. Ban tộc biểu đã trực tiếp UBND xã để làm thủ tục đền bù để thu hồi lại khu đất.

Tháng 10-2004, tiến hành đổ đất, san lấp mặt bằng.

Tháng 12 - 2004, khởi công xây dựng phần móng thờ.

Do nguồn kinh phí đóng góp ban đầu còn hạn hẹp, lại phải chi trả cho việc thu hồi đất nên mới xong phần móng, việc thi công phải dừng lại.

Ban tộc biểu tiếp tục vận động con cháu đóng góp với mức tối thiểu 200.000 đồng một đinh và đã được toàn Họ tộc hưởng ứng tự nguyện đóng góp với số tiền lớn gấp nhiều lần quy định. (Xem danh sách đóng góp)

Tháng 6 năm 2006, công trình Nhà thờ Họ Bùi tiếp tục xây dựng theo bản vẽ của KTS Bùi Huy Liêm (con trai Tộc trưởng Bùi Đình Phú). Đến đầu năm 2007, về cơ bản nhà thờ đã hoàn thành.

Ngoài tiền công đức, nhiều con cháu nội, ngoại đã cúng hiến hiện vật, đồ tế khí cho nhà thờ. (xem danh sách cúng hiến hiện vật)

Rằm tháng Bảy năm Đinh Hợi - 2007, lễ kỷ niệm 300 năm ngày sinh của Cụ Tổ Bùi Đình Thuyên (1707-2007) và khánh thành nhà thờ Họ đã được tổ chức trọng thể. Đông đảo bà con các Chi họ ở nhiều vùng miền đã về dâng hương bái Tổ. Có thể nói, đây là một cuộc hội ngộ chan chứa tình cảm của anh em, bà con trong dòng tộc sau một thời gian dài li tán. Từ Hà Nội về có Cụ Tộc trưởng Bùi Đình Phú và các con; các anh chị em ông Bùi Năng Cận, Bùi Năng Khôi… Từ Vũng Tàu về có anh Bùi Ngọc Quang và các cháu… Cụ Bùi Thân và các con cùng với anh em ông Bùi Trọng Phú ở Thị xã Hà Tĩnh; bà con Chi 3, Chi 4 ở Hương Khê, Thị xã Hồng Lĩnh; bà con Chi 6 ở Hương Sơn… cùng bà con Họ Bùi tại quê nhà Tùng Ảnh… đều có mặt đông đủ.

Cũng tại cuộc gặp mặt này, Ban tộc biểu đã quyết định hằng năm tổ chức lễ Tế Tổ vào ngày 14 tháng Giêng âm lịch tại Nhà thờ Tổ.

Để có được ngôi nhà thờ Tổ như ngày hôm nay là nhờ có sự thành tâm tự nguyện đóng góp tiền của, hiện vật, công sức và tâm trí của bà con trong Họ tộc; tiêu biểu là Cụ Bùi Đình Phú, cụ Bùi Thân, các ông Bùi Ngọc Quang, Bùi Năng Cận, Bùi Đình Quý, Bùi Hợi, Bùi Đình Liên, Bùi Trọng Phú, Bùi Xuân Cận, các vị trong Ban tộc biểu, và Ban xây dựng nhà thờ.

Ban tộc biểu đã lập Sổ vàng công đức để ghi nhận tấm lòng của bà con trong việc xây dựng nhà thờ Họ.

Các công trình Cổng, sân và tường bao khuôn viên nhà thờ lần lượt được hoàn thành trong các năm tiếp theo.

Mỗi lần về dự lễ Tế Tổ, bà con trong Họ đều có chung mong muốn là có thêm một khu nhà chờ (trên khu đất còn để trống bên cạnh nhà thờ) và có đủ đồ tế khí và lễ phục tế lễ…

Hy vọng rằng, một thời gian không xa nữa, Nhà thờ Tổ Họ Bùi chúng ta sẽ được hoàn thiện xứng tầm của một dòng họ có lịch sử lâu đời

                                                          Tháng 9-2011

Từ khóa: Họ Bùi Tùng Ảnh, nhà thờ, dòng họ, tế Tổ